Geesken ten Cate

Geesken ten Cate (1802-1868)

In het door mannen beheerste bedrijfsleven is Geesken een uitzondering. Tot aan haar dood geeft de ongehuwde dochter van Abraham Adamsz ten Cate leiding aan de bekende grutterij in granen en voedingsmeel. Aan dit eeuwenoude bedrijf danken de Bornenaren hun bijnaam ‘Melbuuln’ (meelzak).

Meer over familie ten Cate

De Grutter in Borne: Een Historisch Familiebedrijf

Meer dan 200 jaar lang was “De Grutter” in Borne een begrip, het oudste familiebedrijf van de stad. De jeugdsoos, vernoemd naar het bedrijf, werd lokaal bekend als “Het Grutje.” Gerrit Hermansz. Ten Cate, geboren in 1715, richtte al vóór 1744 een grutterij op in 't Hesseler. Hij kocht later de grutterij van zijn neef, Cornelis ter Horst, en verplaatste zijn activiteiten naar de Potkamp.

Groei en ontwikkeling
Ten Cate begon in een klein gebouw op de door hem aangekochte “halve Potkamp.” In 1769 kon hij de andere helft van de Potkamp kopen, waarmee hij de basis legde voor een bloeiend bedrijf. Het terrein strekte zich uit van de Oude Kerkstraat en het Brugstraatje tot achter De Harmonie. In de beginjaren concentreerde Ten Cate zich op de verwerking van boekweit, een gewas dat eenvoudig te verbouwen was in de regio. Echter, boekweit kon slechts eens in de zeven jaar op hetzelfde stuk grond worden geteeld, waardoor de boeren gedwongen waren om de grond braak te laten liggen.

Conflict met de bevolking
In 1796 ontstond er een conflict over ‘t Gruttersgänke, een straatje dat door het terrein van Ten Cate liep. Hij sloot dit pad af, wat leidde tot protesten van de inwoners van Borne die het pad als een belangrijke doorgang beschouwden. Na tussenkomst van de burgemeester kreeg de bevolking het recht om het pad te blijven gebruiken. Dit incident laat zien hoe belangrijk de grutterij was voor de gemeenschap.

Overgang en verandering
In de loop der jaren schakelde het bedrijf over op de import van boekweit, vooral uit Zuid-Afrika en Zuid-Amerika, omdat lokale teelt niet meer rendabel was. Het malen van de boekweit vond aanvankelijk plaats met een rosmolen, later met stoomkracht.

De invloed van oorlog
De geschiedenis van De Grutter werd ook beïnvloed door oorlogen. Tijdens de Franse overheersing moesten de inwoners van Borne pannenkoeken bakken voor de hongerige Kozakken. In de Tweede Wereldoorlog hielpen de dames Hulshoff met het bakken van pannenkoeken in de grutterij, terwijl vele onderduikers zich onder de werknemers schuilhielden om aan de bezetter te ontsnappen.

Transport en distributie
De producten van De Grutter werden altijd in eigen beheer verspreid, eerst met paard en wagen en later met vrachtwagens. De blauwe vrachtwagens van het bedrijf, waaronder een Mercedes uit 1924, waren lange tijd een herkenbaar gezicht in Nederland, ondanks hun beperkte snelheid en verlichting.

Het einde van een tijdperk
Helaas moest De Grutter in 1967, door economische problemen, de deuren sluiten na meer dan twee eeuwen dienst. Het markante complex werd in 1980 vervangen door een woonwijk. De inwoners van Borne, die nog steeds de bijnaam “Boornse Mèlbuul’n” dragen, kijken met weemoed terug op dit oude familiebedrijf en het Gruttersgänke dat zo’n belangrijke rol speelde in de lokale geschiedenis. De Grutter blijft een symbool van de traditie en gemeenschap in Borne.

Lees er meer over in de Boor'n & Boerschop over Familie Ten Cate.